DOOR JOHN OOMKES
Vriend en vijand in Noord-Holland zijn het over een ding eens: VVD-gedeputeerde Ton Hooijmaijers accepteen geen nee. „Dat klopt", zegt de sterke man in het college van gedqnaeerden zelf. Niet uit gebrek aan bescheidenheid, maar vooral omdat Hooijmaijers van duidelijkheid houdt. 'Als iets zo is, dan draai je daar niet omheen' - dat zou zijn lijfspreuk kunnen zijn. Hooijmaijers draait niet om het circuit van Zandvoort heen, niet om de binnenduinrand, het Provinciehuis, niet om zijn missie maar China.
Ik accepteer geen nee?", papegaait Ton Hooijmaijers. En dan komt direct het stellige antwoord. „Ik accepteer niet zómaar nee", verduidelijkt de provinciebestuurder zijn eigen opstelling nog eens. „Je moet me overtuigen, zo niet dan vind je me tegenover je."„Ik heb een confronterende manier in mijn opstelling naar anderen. Daar heb ik soms ook zelf last van." Hij blikt peinzend voor zich uit. Heel even maar, want de sterke man in het huidige provinciebestuur houdt van opschieten.
Weer dat herhalen van de vraag en direct het weerwoord: „Wordt de porseleinkast er veel bijgehaald? Dat is correct. Correct. Het zorgt er tenminste voor dat dingen eens loskomen."
Hooijmaijers gaat er voor zitten. Hij overhandigt eerst zijn fictieve geloofsbrieven. „Ik ben in de politiek gekomen, omdat ik vond dat alles maar gezapig was. Iedereen in mijn omgeving had het er wel over dat er iets moest veranderen, maar dat gebeurde nooit. En dan denk ik: dat zal mij niet gebeuren - althans zo lang ik gedeputeerde ben. Daar kunnen ze me nooit van beschuldigen. Achteraf, na deze functie, zal ik kunnen claimen dat ik het in elk geval heb geprobeerd. Dat wil niet zeggen dat ik gelijk zal krijgen of mijn gelijk altijd zal halen, maar je moet het wel proberen. Die verantwoording moet ik altijd kunnen afleggend"
Hij weet het zelf niet, maar op het Provinciehuis hebben ambtenaren het over Der Macher of over de Mannetjesputter, als Hooijmaijers ter sprake komt. Op terreinen waarop de gedeputeerde eerstverantwoordelijke is - maar ook daarbuiten- zie je die opstelling terug. Hij is de man die het Noord-Hollandse bedrijfsleven China binnensleurt, hij is de man die oplossingen bedenkt voor de uitzichtloze situatie waarin het Circuit in Zandvoort verkeert, hij strijkt tegen de haren van de Haarlemse politiek als hij vindt dat er teveel geld op tafel moet komen om de westelijke tuinbouwgebieden stante pede in een natuurgebied om te toveren.
Natuurlijk is Hooijmaijers een ijdeltuit, maar hij is ook een gedrevene. „Ik zou het heel erg vinden als mensen over mij zouden zeggen: Die heeft er gezeten en die heeft niets gedaan. Ik heb nog nooit zo hard moeten werken als nu, echt niet. Ook niet als wethouder van Amsterdam, en ik heb ook nog nooooit zo weinig verdiend. Dat is aantoonbaar. Ik heb al eens wat verkocht en zo, dus ik hoef niet zo nodig. Heel veel mensen zeggen tegen me: je hebt jonge kinderen. Dat weet ik wel, maar ik hoop dat mijn kinderen het later net zo goed hebben als ik. Een belangrijke voorwaarde daarvoor is dat dat moet gebeuren in een beter Nederland. En als ik in een situatie iets kan bijdragen zal ik dat doen."
Op verzoek spiegelt Ton zichzelf nog even. „Ik heb te maken met een derde van de mensen die zegt dat ik een goeie vent ben en roept dat er tenminste wat gebeurt - Een derde is daardoor automatisch tegen wat ik roep en dat vind ik vervelend. En ik heb een derde die ik soms kan overtuigen onder het motto 'hij is nog zo erg niet'. En dat laatste probeer ik te doen. Waarom? Als ik inbind, haal ik een stuk van mijn heilig vuur eruit. Ja, ik conformeer me ook wel. Op alle dossiers waarop ik zit begin ik zo, op honderd procent, en ik eindig altijd minder."
Grijnzend: „Ik denk dat ik verder kom dan andere bestuurders die het met de weg van de stille diplomatie proberen. Waarom?" En daar komt het voorbeeld van Hooijmaijers confronterende politieke inzet uit de bus. Het speelt ten tijde van de vorming van het huidige college van gedeputeerden van Noord-Holland. Dat werd samengesteld onder regie van Hooijmaijers, winnaar van de provinciale verkiezingen van 2007. Hij zette bij de onderhandelingen meteen hoog in met het ter discussie stellen van de nieuwbouw van het Provinciehuis. Dat deed hij dwars tegen de zin in van de commissaris van de koningin, Harry Borghouts (GroenLinks), zo weten we uit andere bron. In plaats van het prestigieuze nieuwbouwproject, dat al in wording was, toverde Hooijmaijers een ingehouden vernieuwingsdrang uit de hoge hoed. Dat resulteerde erin dat het hoofdgebouw - het oude land- huis van bankier Hehfy Hope en de zetel van Nederlands eerste koning, Lodewijk Napoleon - werd behouden, uitbundig gerestaureerd en in oude luister teruggebracht. De nieuwbouw erachter leidde tot sloop van een zijvleugel, maar tot een verder ingetogen uitbreiding.
Hooijmaijers: „Ja, dat Provinciehuis. En dan heb ik het over het gezeur met de omgeving, met de stad Haarlem over Houtplein, Dreef en hoe verder? Nou, tot mijn komst was niemand tevreden. Negen jaar lang heeft de provincie daar ik-weet-niet-hoeveel-geld aan gespendeerd, te beginnen met commissaris der koningin Van Kemenade. Niemand vond het goed. Niet in Haarlem, niet in de provincie, nergens niet. En iedereen keek ernaar. Het was nog bijna zo dat er misschien wel een raar gebouw was gekomen. Waar helemaal niemand tevreden over was. En dan ga ik erin als een botte boer en dan zeg ik inderdaad en nou is het afgelopen. Ik stuur de architect naar huis, die Matteo. „-Hoe kunt u die nou naar huis sturen?, zeiden de ambtenaren en collega's aanvankelijk tegen mij. 'weet je wel wie dat is?' 'Nou, in mijn ogen een architect.' 'Maar dit is meneer Matteo!' 'Ja en?' 'Maar dat accepteert ie niet!' 'Oh nee', zei ik, 'Dan gaat ie maar schoffelen.
Ik zorg ervoor dat ie het accepeert, De sloop van de zijvleugel van het Provinciehuis is inmiddels in werking gezet, binnenkort volgt de selectie van architecten voor het nieuwbouw-gedeelte. Hooijmaijers: „Vergeet niet: naar de buurt en de gemeente Haarlem toe is een behoorlijk stuk van het vertrouwen teruggewonnen. Ik hergebruik grond. Zo kan ik op tal van onderwerpen toch dingen vlottrekken. Of ik de commissaris ook onderuit heb geschoffeld? Weet ik niet. Ik heb tegen zijn oplossing bij de vorming van dit college gezegd: nou, stop. Tot hier toe en niet verder, want we hebben allemaal gezien dat we door roeien en ruiten kunnen gaan. Dan hebben we nog meer mensen die teugen zijn geworden! Wat hebben we daar nou aan? Ben ik dan zelf gelukkig met hoe het nu gaat? Niet helemaal,Ik had graag aan de Dreef een parkeergarage onder het maaiveld gehad. Dat zou ik nog kunnen bereiken. Maar ik benut wel de winst van de verkiezingen om te zeggen dat ik nu de onderhandelaar ben en punt 1 van mij is dit gebouw. Niemand had van mij verwacht dat ik bij dat eerste gesprek het Provinciehuis op tafel zou brengen. En het hard zou spelen: 'Als je daar niet mee akkoord gaat, dan kom je bij mij niet in aanmerking om met mij in een college te zitten'. Een hoofdpunt. Dat was hartstikke duidelijk en er was geen enkele partij die ook maar een seconde zei dat ze het er niet mee eens was. En dat standpunt wordt nu door iedereen gedragen."
We vragen nog even naar de huidige commissaris. Steunt hij ook het nieuwe standpunt? Hooijmaijers: „Ook door de man in kwestie? Uiteraard. Beter met zo'n grote aanpak overnieuw beginnen dan iets dat maar een halve oplossing is, uitvoeren tot het eind. "Het voorval staat model voor Hooijmaijers' stijl van opereren, ook buiten het Provinciehuis. Hij stoorde zich er aan dat de rol van de provincie als scheidsrechter, aanjager en animator was verdwenen. Hooijmaijers: „En als ie er dan nog wel was, dan opereerde de provincie alleen nog achter de coulissen. En ik geloof dat we in een mediacratie leven. Ik zoek ook altijd de journalisten op en bel ze desnoods zelf. Ik zal ook nooit naar jouw collega komen met: geen commentaar."
„Mensen willen steeds meer verfijnde informatie hebben. Dan is het ook nodig dat ik overal vertel wat de provincie doet. De burgers betalen toch de rekening? En dan zou ik niet vertellen dat we de laagste belastingrekening sturen van alle provincies? We hebben de laagste opcentenbelasting van allemaal. En het scheelt enorm met Zuid-Holland. Wij hebben 1200 man personeel (1186 met 300 externen), zij 2500 (2500 met 750 externen) en Noord-Holland doet minstens hetzelfde. Sinds wij daar zitten is het wèl een ander getal geworden. Mist iedereen die afgevloeide mensen? Nee. Was het vroeger allemaal verkeerd? Nee, het was een andere manier van werken en regelen. Er wilden alleen amper mensen bij ons werken. Nu worden ze bij ons weggekocht. De projectleider structuurvisie in Amsterdam komt bij ons vandaan. Als je dat twee, drie jaar geleden in de hoofdstad had verteld, hadden ze gezegd: je bent gek. We hebben weer een organisatie die bruist en leeft. We doen mee met alle grote projecten in de randstad. Bij de randstadreis, waarbij ministers praten met het internationale bedrijfsleven, daar zit ik als enige provinciebestuurder bij. We doen er weer toe."
Hooijmaijers is maar weinig plichtsverzuim te verwijten, maar zijn weblog schoot er de laatste weken bij in. In augustus vertoefde hij met een eigen delegatie van Noord-Hollandse zakenmensen in China. De directe kosten worden becijferd op 50.000 euro. Had de belastingbetaler daar wat aan? Hooijmaijers: „Het bedrijfsleven betaalt zijn eigen tickets. De provincie rekent uiteraard mijn ticket af. Waarom doe ik dit nou? In het buitenland komen tal van bedrijven bijna niet aan de bak als zij zich niet laten valideren door de eigen overheid. Want dan zegt zo'n land of provincie: 'meneer de zakenman, stelt u wel wat voor?" „Als ik meekom, haalt dat wel wat uit. Want een provinciebestuurder stelt in China wel wat voor. Ik word daar met egards ontvangen, net zoals zij hun eigen provinciebestuurders ontvangen. Als de grote Sjah van weet ik veel sta ik daar te vertellen dat het bedrijf van deze man wat voorstelt, dat het een goed bedrijf is. Ik help dat bedrijf in dat andere land belastingcenten te verdienen die het eigen bedrijf hier in Noord-Holland beter maken. Wij zorgen ervoor dat het Noord-Hollandse bedrijfsleven praat met Chinese bedrijven of bestuurders met wie ze anders niet zo makkelijk hadden gesproken. Dus is er een bedrijf als AVRO Filtertechniek die nu voor 110 miljoen euro een fabriek daar neer zet. Eerst dachten ze de productie daar hier in Nederland goedkoop in te voeren, nu merken ze dat ze geheel voor de Aziatische markt werken. Het Rijk doet dat voor de hele grote Nederlandse bedrijven, ik doe dat voor het MKB.
Met het geld dat de bedrijven daar maken, kunnen ze hier hun thuisbasis verstevigen. Zo simpel is het."
„Je moet jezelf als provincie weer op de kaart zetten. Ik heb een breed palet van activiteiten waarmee ik dat wil laten zien. Neem nou van mij een ding aan: om reizen moet je deze baan niet ambiëren, want ik kan - huppakee - naar zoveel congressen toe."
Achter zijn bureau staat een kindertekening van Victoria,9 jaar. Ton heeft nog twee kinderen: Made en Toon. In het weekend gaan ze altijd mee met papa. „Ik wil best wat doen in functie, maar dan gaan mee. Anders ben ik niet beschikbaar. Ik heb heel veel voor deze baan over maar mijn gezin is het allerbelangrijkste. Sterker, dat is voor mij een deel van de motivatie om hier te zitten."
„Als ik thuis ben, heb ik het nooit over het werk." Eén keer kwam grimmigheid van het bestaan te dicht bij die idylle. Toen werd hij tot in eigen huis toe gestalkt door een actievoerder die grote problemen had met het Randmeerproject bij Wieringen. „As je je confronterend opstelt krijg je van de andere kant ook wel iets anders dan een weer woord. Dat is zeer bedreigend. Mijn eigen kinderen kregen als gevolg daarvan les van de politie in hoe zij een deur niet moeten open doen Toen kreeg ik te maken met een opstand thuis. Ook in het reageren op dergelijke emoties ben ik rücksichtlos. Toen heb ik gezegd tegen mijn vrouw: Ik wil er best mee ophouden, maar dan emigreren we ook."